Những dấu hiệu trẻ bị sang chấn tâm lý cha mẹ cần lưu tâm

• Triệu chứng bệnh chàm sữa ở trẻ nhỏ và giải pháp điều trị hiệu quả
• Nguyên nhân và dấu hiệu băng huyết sau sảy thai cần cảnh giác

Sang chấn tâm lý ở trẻ là gì?

Chuyên gia y tế tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn chia sẻ sang chấn tâm lý (hay chấn thương tinh thần) là phản ứng tiêu cực về mặt tâm lý khi một cá nhân phải đối diện với sự kiện gây sốc, đau buồn hoặc đe dọa, khiến họ rơi vào trạng thái lo âu, sợ hãi, ám ảnh và thay đổi hành vi, cảm xúc. Ở trẻ em, những ký ức này có thể lặp đi lặp lại, gây ảnh hưởng lâu dài nếu không được hỗ trợ đúng cách.

Mỗi trẻ sẽ phản ứng khác nhau trước cùng một biến cố. Có trẻ vượt qua dễ dàng, nhưng cũng có trẻ mang sang chấn kéo dài suốt đời. Điều quan trọng là cha mẹ cần nhận biết sớm các dấu hiệu để giúp trẻ chữa lành kịp thời.

Những dấu hiệu phổ biến cho thấy trẻ có thể đang bị sang chấn tâm lý

Việc nhận biết các biểu hiện dưới đây sẽ giúp cha mẹ chủ động hơn trong việc hỗ trợ và đồng hành cùng con vượt qua khủng hoảng tinh thần.

Biểu hiện cảm xúc thất thường: Trẻ bị sang chấn tâm lý thường thể hiện cảm xúc tiêu cực và khó kiểm soát:

• Hay cáu gắt, nổi giận vô cớ
• Buồn bã kéo dài, hay khóc mà không rõ lý do
• Luôn trong trạng thái lo âu, hoảng loạn
• Mất hứng thú với những hoạt động từng yêu thích

Rối loạn giấc ngủ và ăn uống: Sang chấn tâm lý ảnh hưởng trực tiếp đến đồng hồ sinh học, khiến trẻ:

• Khó ngủ, ngủ chập chờn, hay gặp ác mộng
• Biếng ăn, ăn uống thất thường
• Than phiền đau bụng, buồn nôn mà không rõ nguyên nhân

Thu mình, trốn tránh giao tiếp: Một trong những biểu hiện dễ nhận biết khác là trẻ có xu hướng cô lập bản thân:

• Trở nên ít nói, không chia sẻ suy nghĩ
• Né tránh ánh nhìn và hạn chế tiếp xúc
• Không muốn tham gia hoạt động nhóm
• Thích ở một mình, đóng kín cửa phòng

Kết quả học tập giảm sút: Tình trạng tâm lý bất ổn có thể khiến trẻ không còn khả năng tập trung vào việc học:

• Thành tích học tập giảm đột ngột
• Không hoàn thành bài tập, thường xuyên quên đồ dùng học tập
• Mất tập trung trong lớp, lơ đãng

Hành vi tiêu cực, gây hại bản thân: Một số trẻ thể hiện sự tổn thương tâm lý thông qua hành vi lặp lại hoặc hành vi tự hủy hoại:

• Cắn móng tay, giật tóc, đập đầu
• Làm đau bản thân, tự gây thương tích
• Thể hiện ý định hoặc nói về cái chết
• Có hành vi bạo lực, nổi loạn bất thường

Bác sĩ giảng viên Cao đẳng Y Sài Gòn lưu ý đây là nhóm dấu hiệu nghiêm trọng và cha mẹ cần tìm đến chuyên gia tâm lý ngay khi phát hiện.

Hậu quả khi trẻ bị sang chấn tâm lý kéo dài

Nếu không can thiệp kịp thời, sang chấn tâm lý có thể để lại những di chứng nặng nề trong cả ngắn và dài hạn, ảnh hưởng sâu rộng đến cuộc sống của trẻ.

Tổn thương não bộ và khả năng học tập: Hormone căng thẳng như cortisol sẽ tăng cao khi trẻ bị sang chấn, gây ảnh hưởng tiêu cực đến não bộ:

• Suy giảm trí nhớ
• Khó tiếp thu kiến thức mới
• Hạn chế trong giao tiếp xã hội
• Thiếu khả năng điều tiết cảm xúc

Nguy cơ rối loạn tâm thần: Sang chấn tâm lý kéo dài là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến nhiều rối loạn tâm thần như:

• Rối loạn lo âu
• Trầm cảm
• Rối loạn ám ảnh cưỡng chế
• Rối loạn stress sau sang chấn (PTSD)

Hành vi lệch chuẩn xã hội: Không được hỗ trợ đúng cách, trẻ dễ phát triển các hành vi tiêu cực:

• Trốn học, nói dối
• Nghiện thiết bị điện tử hoặc trò chơi điện tử
• Có xu hướng tham gia các hành vi bạo lực, thậm chí vi phạm pháp luật

Mất kết nối với gia đình và cộng đồng: Sự cô lập kéo dài khiến trẻ:

• Cảm thấy không được thấu hiểu
• Mất niềm tin vào người thân
• Ngại giao tiếp, khó hòa nhập xã hội

Nếu sang chấn tâm lý ở trẻ kéo dài mà không được can thiệp kịp thời, sẽ để lại nhiều hệ lụy nghiêm trọng, ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe tinh thần và sự phát triển toàn diện của trẻ.

Cách giúp trẻ vượt qua sang chấn tâm lý

Sự đồng hành và hỗ trợ tích cực từ cha mẹ trong quá trình nuôi dạy con là yếu tố quyết định giúp trẻ vượt qua sang chấn và xây dựng lại sự tự tin.

Trò chuyện và tạo môi trường tích cực: Hãy bắt đầu bằng việc:

• Lắng nghe mà không phán xét
• Tạo không gian an toàn để trẻ chia sẻ
• Tránh la mắng, đổ li
• Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động vui chơi, sinh hoạt lành mạnh

Khuyến khích trẻ thể hiện cảm xúc: Giúp trẻ nhận diện và giải tỏa cảm xúc bằng cách:

• Vẽ tranh, viết nhật ký
• Tham gia hoạt động nghệ thuật, đóng kịch
• Học kỹ thuật thư giãn như hít thở sâu
• Tham dự lớp học về quản lý cảm xúc

Tìm đến chuyên gia tâm lý: Trong những trường hợp nặng, cha mẹ cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ chuyên khoa:

• Để được đánh giá chính xác tình trạng tâm lý
• Nhận tư vấn và hướng dẫn từ chuyên gia
• Áp dụng các liệu pháp tâm lý phù hợp

Sang chấn tâm lý ở trẻ là vấn đề không thể xem nhẹ. Việc nhận diện sớm các dấu hiệu và có hướng xử lý kịp thời không chỉ giúp trẻ hồi phục mà còn ngăn ngừa được những hệ lụy nghiêm trọng về sau. Cha mẹ hãy là điểm tựa tinh thần vững chắc, đồng hành cùng con vượt qua mọi thử thách trong hành trình lớn khôn và trưởng thành.